De taalleraar als vakdoorbreker: inspirerende praktijken en instrumenten om in alle vakken te lezen.

Lezen is een cruciale vaardigheid in onze 21e-eeuwse maatschappij. Veel leraren merken echter op dat het niet volstaat om alleen in het schoolvak Nederlands aan leescompetentie te werken. Maar hoe overtuig je de collega’s om ook in zaak- of praktijkvakken te lezen? In deze workshop laten we je kennismaken met enkele instrumenten en werkvormen waarmee je als taalleraar het heft in eigen handen kunt nemen om je collega’s op sleeptouw te nemen. We vertrekken daarvoor vanuit recent onderzoek naar taalbeleid (Vanbuel, 2020) en vanuit wat we weten over krachtige leesdidactiek (VLOR, 2019). Daaruit leren we dat werken aan leescompetentie een proces is dat leraren samen moeten blijven opvolgen. We illustreren de instrumenten met enkele sterke praktijkvoorbeelden van scholen die we begeleid hebben.

Van wetenschap naar praktijk:  aan de slag in de Werkplaats Onderwijsonderzoek Leesvaardigheid

De dalende leesvaardigheid van leerlingen in Nederland is zichtbaar in alle typen onderwijs. Er zijn inmiddels veel bruikbare publicaties voorhanden die vanuit wetenschappelijke inzichten handvatten bieden om gerichte leesinterventies op te zetten. De vraag is echter: hoe pak je dit aan binnen je eigen onderwijspraktijk?

In Zeeland zijn we daarvoor een Werkplaats Onderwijsonderzoek Leesvaardigheid gestart. In deze werkplaats werken leraren uit het po, vo en mbo en partners als de bibliotheek en onderwijsbegeleidingsdienst samen aan het verbeteren van het leesonderwijs binnen de scholen en voor de regio. Gedurende een periode van twee jaar ontmoeten docenten elkaar tijdens kennis- en werksessies en werken ze onder begeleiding aan leesinterventies die gebaseerd zijn op wetenschappelijk onderzoek. (Terugkerend) vertrekpunt is daarbij de placemat Tekstbegrip die we ontwikkelden. In een oogopslag is zichtbaar welke ‘ingrediënten’ onmisbaar zijn om tot tekstbegrip te komen. In onze sessie focussen we op de doelgroep van het voortgezet onderwijs: hoe zet je samen en onder begeleiding succesvolle leesinterventies op in de eigen schoolpraktijk? Welke meerwaarde kan het hebben om daarin op te trekken met collega’s van andere typen onderwijs, zoals we doen in de werkplaats? 

Hoe geef je effectieve feedback op schrijftaken?

Schrijftaken verbeteren is vaak een nagel aan de doodskist van de leraar Nederlands. Maar hoe zorgen we ervoor dat niet enkel de taak beter wordt, maar dat onze leerlingen ook betere schrijvers worden? We vertrekken vanuit Bouwsteen 11 van het boek “Wijze Lessen. 12 bouwstenen voor effectieve didactiek”: Geef leerlingen feedback die hen doet nadenken. We kijken naar wat onderzoek ons vertelt over effectieve feedback en komen tot een aantal concrete tips om feedback op schrijfproducenten haalbaar te maken, maar toch zinvol.

De Olympiade als kans voor het schoolvak Nederlands

Drie jaar geleden ontwikkelden Nederlandse en Vlaamse wetenschappers voor het eerst uitdagende opdrachten voor scholieren op het vlak van taalkunde, letterkunde en taalbeheersing. Daarmee was de Olympiade Nederlands geboren. Sindsdien doen steeds meer leerlingen mee en daar zijn we blij mee. Ze worden namelijk uitgedaagd om kritisch na te denken over talige, literaire en communicatieve onderwerpen en ze maken kennis met de veelkleurigheid van de Neerlandistiek. De Olympiade kan echter nog veel meer zijn dan alleen een wedstrijd: er meer mee doen is belangrijker dan winnen. Ook na afloop kunnen de vragen en onderwerpen worden ingezet als stimulans voor (semi)wetenschappelijk, vakinhoudelijk onderzoek. De Olympiade werkt als een vliegwiel voor nieuwsgierig geworden leerlingen die vragen stellen, onderzoek doen en schriftelijk en mondeling presenteren. Graag demonstreren wij met concrete voorbeelden uit onze eigen onderwijspraktijk hoe de Olympiade Nederlands het schoolvak verrijkt en bijdraagt aan de ontwikkeling van academische vaardigheden van leerlingen.