Van definitie naar concept: het aanleren van school- en vaktaal in het secundair onderwijs

In deze presentatie bespreek ik de wijze waarop je in het voortgezet/secundair onderwijs de verbinding maakt met de (neuro)wetenschappelijke inzichten over aanleren van woordenschat en het aanleren van vakkennis. Door dit te verbinden met de inzichten van taalgericht vakonderwijs laat deze presentatie zien waarom de alom aanwezige concentratie op definitiekennis in schoolvakken contraproductief is. De lezing biedt effectieve alternatieve manieren om de ontwikkeling van vaktaal centraal te stellen in de vaklessen: conceptgericht, verbonden met betekenisvolle contexten en bewuste omgang met schooltaal. Zo versterkt een kennisgericht curriculum de taalontwikkeling van de leerlingen én de kennisopbouw over het vak. De lezing besluit met een aantal concrete voorbeelden en handvatten om de besproken inzichten concreet vorm te geven in het ontwerp van lessen.

Een brug slaan tussen leerling en tekst.Taalgericht vakonderwijs: de eerste klap is een daalder waard

Leerlingen hebben moeite met het lezen van vakteksten en hebben hier ook vaak geen zin in. Teksten staan vaak ver van ze af, qua taal, maar ook qua voorkennis en interesse. Docenten kunnen doelbewust te werk gaan om deze kloof te dichten en een brug te slaan tussen leerling en tekst. In deze bijeenkomst bespreken we hoe docenten samen op kunnen trekken om leerlingen te helpen vakteksten te kunnen én te willen begrijpen. De bijeenkomst reikt hiervoor een praktische aanpak aan: een lesintroductie op basis van een gedeelde ervaring die van elke les meteen een taalontwikkelende les maakt. Hiermee legt u de basis voor het versterken van zowel de vaktaal als de leesmotivatie. De aanpak is gebaseerd op het werk van Maaike Hajer en Pauline Gibbons. Ook bespreken we hoe u vakdocenten kunt helpen om deze aanpak te verweven in hun lespraktijk.

Schrijven om te leren, met het eigen brein

De workshop zal bestaan uit een mix van uitleg, voordoen en zelf aan de slag gaan met een regulier lees- en schrijfmethode waarmee VO-leerlingen leren om syntheseteksten te schrijven waarbij de informatie uit de bronnen goed geselecteerd en geordend wordt en waarbij op een kritische manier de eigen vakkennis in geïntegreerd wordt. De lees-en schrijfmethode, de Synthese Challenge, is een leereenheid bestaande uit vier onderdelen, die gericht zijn op vijf kwaliteitscriteria. Leerlingen leren dat taal niet stopt bij het taalklaslokaal, dat je taal en kritisch denken nodig hebt om een schoolvak te begrijpen en om begrepen te worden. De lees- en schrijfmethode kan vooral nuttig zijn wanneer leerlingen in hogere klassen voor het eerst syntheseteksten moeten schrijven, bijvoorbeeld ter voorbereiding op hun profielwerkstuk. Daarnaast bij het aanleren van vakinhoud: door het schrijven van (korte) syntheseteksten die over ‘iets uit de wereld om leerlingen heen’ gaan, leren leerlingen kritisch na te denken en te formuleren over de lesstof die zij moeten leren.

Do's & dont's bij schoolbreed taalbeleid

Hoe implementeer je succesvol taalbeleid in de hele school? Hoe zorg je ervoor dat niet alleen de schoolleiding en de sectie Nederlands zich betrokken voelen bij dit onderwerp, maar alle collega’s de verantwoordelijkheid voelen en nemen. 
Vanuit De Talengroep begeleiden we op verschillende manieren scholen bij het implementeren van het taalbeleid. Tijdens deze trajecten zijn we bezig met het schoolbreed implementeren van taalbeleid. We werken met de schoolleiding en de taalcoördinator, de sectie Nederlands, de vakdocenten en een werkgroep taal. Daarbij sluiten we zoveel mogelijk aan bij de situatie van de school. Het is dus steeds anders. Toch kunnen we ondertussen verschillende succesfactoren benoemen.
Dan gaat het bijvoorbeeld om het geven van beelden bij taalgericht vakonderwijs, docenten leren leerlingen te motiveren voor het lezen van (vak)teksten en het ervaren van het belang van woordenschat. Ondertussen werken we aan de taalcompetenties van de docenten. Uiteraard komt ook het verduurzamen van deze interventies aan bod. Zo zorgen we ervoor dat het niet iets is wat er bij komt, maar dat het een integraal onderdeel wordt van een goede les.
In de workshop komen deze succesfactoren op verschillende manieren aan bod. En we laten zien wat écht niet handig is om te doen. Zo kun je voor je eigen schoolorganisatie een eerste of volgende stap formuleren