Een nieuwe blik op taal: wat kunnen we leren van mens-dier interacties?

Het menselijk taalvermogen is uniek: dat is lang het uitgangspunt geweest binnen de taalwetenschap. Maar wat als we in plaats van te zoeken naar verschillen tussen mensen en dieren kijken naar de communicatie van mensen met dieren? Hier is door taalwetenschappers nauwelijks aandacht aan besteed, terwijl mensen met huisdieren vaak precies weten wat hun hond of kat probeert te zeggen met bepaald gedrag. Kennelijk zijn er dus manieren om betekenisvolle interacties met dieren aan te gaan. Hoe doen we dat? Waar ontmoeten menselijke en dierlijke communicatievormen elkaar, en hoe spelen onze verschillende lichamen daarin een rol? Deze en andere vragen zullen de revue passeren, en Marlou zal bespreken hoe we kennis en methoden uit de taalwetenschap kunnen gebruiken om hier verder inzicht in te krijgen.

Redeneren met en over literatuur vanuit vier perspectieven; hoe werkt dat?

In mijn presentatie wil ik verschillende inzichten en initiatieven bij elkaar brengen uit het onderzoek dat de laatste jaren gedaan is naar hoe we met het literatuuronderwijs de bewuste geletterdheid van leerlingen kunnen bevorderen. Ik wil laten zien hoe de vier perspectieven die in Bewuste geletterdheid in perspectief (2021) gepresenteerd zijn ingezet kunnen worden als ontwerpprincipes voor goed, betekenisvol en inspirerend literatuuronderwijs.

Leerlingen leren om vanuit vier te onderscheiden perspectieven te kijken naar literaire teksten. Het eerste perspectief richt zich op het systeem van de literatuur. Hoe ‘werken’ literaire teksten eigenlijk? Wat betekent het bijvoorbeeld als we een tekst als fictioneel beschouwen? Hoe worden verhalen eigenlijk verteld? Het tweede perspectief richt zich op wat verschillende lezers met literaire teksten kunnen doen, welke invloed de persoonlijke eigenschappen van schrijver en lezer hebben op het communicatieproces dat lezen is? Het derde perspectief richt de aandacht op het functioneren van de tekst in de samenleving. Dat kan gaan over hoe literatuur sociaal functioneert. Wie bepaalt eigenlijk dat we een tekst als literair beschouwen? Welke schrijvers krijgen literaire prijzen toegekend en waarom? Het vierde perspectief ten slotte plaatst de literaire tekst in een historisch licht. In welke lange historische ontwikkelingen kan een tekst gelezen worden en hoe verhoudt de wereld van toen zich tot de wereld van nu?

Maar hoe krijgen we die vier perspectieven in de praktijk van het onderwijs op een goede manier met elkaar geïntegreerd? En hoe zetten we de perspectieven in om het literatuuronderwijs betekenisvol te verbinden met andere onderdelen van het schoolvak? Op die vragen wil ik mijn presentatie reflecteren door in interactie met de aanwezigen lesmateriaal te ontwikkelen dat vertrekt vanuit de roman Hersenschimmen, een beroemde tekst van schrijver Bernlef, de auteur over wie ik momenteel een biografie voorbereid.

Reynaert op school

Van den Vos Reynaerde heeft veel aan de school te danken, en omgekeerd. Vandaag de dag hebben zowel de literatuur als het historische het moeilijk in het onderwijs, maar de Reynaert lijkt nog altijd springlevend. Waarom zou dat zo zijn, en wat zijn effectieve manieren om de Reynaert in de klas te brengen?

Generatieve Artificiële Intelligentie voor taalonderwijs Nederlands

We staan dicht bij de eerste verjaardag van de introductie van ChatGPT door Open AI en de commotie die dat veroorzaakte in, onder meer, het universitaire onderwijs. In deze presentatie gaan we in op de werking van ChatGPT en de opvolgers ervan, met speciale aandacht voor hun ‘kennis’ van het Nederlands.  We geven enkele voorbeelden van het gebruik van deze taalmodellen in het taalonderwijs en over de stand van zaken in onderzoek en ontwikkeling naar de automatische detectie van teksten geschreven door generatieve Artificiële Intelligentie.