BFabeldieren en waar ze te vinden: Van Rowling tot Van Maerlant

Basilisken, zeemeerminnen, eenhoorns.. waar zijn ze te vinden? Leerlingen kennen deze fantastische wezens wellicht door Harry Potter, maar Rowlings fantasie gaat terug op oudere bronnen. In deze workshop ga je terug in de tijd, naar een prachtige middeleeuwse bron waarin al deze wonderbaarlijke wezens voorkomen. Centraal staat Jacob van Maerlants Der Naturen Bloeme, een dertiende-eeuwse natuurencyclopedie in de volkstaal, die opgenomen is in de Vlaamse canon van de Nederlandse literatuur. Je ervaart hoe je met behulp van speelse en inductieve opdrachten jonge leerlingen (12-15) kunt betrekken bij oude teksten. De deelnemers worden uitgedaagd om goed te kijken naar de teksten en kunnen aan de hand van intertekstuele vergelijkingen zelf conclusies trekken over wat ze lezen en zien.

Literatuurhistorisch redeneren met oog voor de ander

Veel vwo-bovenbouwleerlingen vinden klassiekers van voor 1900 moeilijk: de historische, literaire en talige afstand tussen tekst en moderne lezer is groot. Toch belichten die oudere teksten ook het moderne leven en lenen ze zich voor een onderzoekende leeswijze: veel historische personages verkennen hun plaats in de wereld en hun sociale omgeving zoals de leerlingen zelf ook doen, en dat schept een band. Een literatuurhistorische redenering over het gedrag van deze personages levert leerlingen literaire en cultuurhistorische kennis op, maar ook inzicht in actuele burgerschapskwesties. Zo’n redenering vraagt om een didactiek die leerlingen helpt de teksten in historisch en actueel perspectief te onderzoeken en interpreteren, en gedrag van personages te beoordelen. De keuzeruimte, structuur en relevantie van deze aanpak staat centraal in de workshop.

Dialogisch poëzieonderwijs

In het boek Leerlingen en literatuur (Lannoo Campus, 2022) stelt Elke D’Hoker een methode van dialogisch literatuuronderwijs voor. In deze workshop verkennen we de mogelijkheden van deze methode voor het poëzieonderwijs. We doen dit aan de hand van een aantal concrete lessuggesties die de deelnemers kort kunnen ervaren. Aansluitend stellen we een aantal gedichten/dichters voor waarvan we denken dat ze veel ‘dialogisch potentieel’ hebben. De voorbeelden zijn geschikt voor leerlingen uit het secundair onderwijs (Nederland: bovenbouw, Vlaanderen: 4/5/6^e jaar).

Literair lezen als doel van het literatuuronderwijs

De kracht van literatuur in het onderwijs is dat ze vele doelen tegelijk kan dienen: van culturele en maatschappelijke vorming over persoonlijke ontplooiing tot de ontwikkeling van talige en kritische vaardigheden. In een context van ontlezing en dalende leesvaardigheid, lijkt het echter aangewezen om het doel literatuuronderwijs ook dicht genoeg bij lezen en literatuur te houden. Waar docenten hier vaak ‘leesplezier’ als doel vooropstellen, is in de vakdidactiek ‘literaire competentie’ de meest gebruikte term. In deze presentatie wil ik beide doelen samenbrengen in het begrip ‘literair lezen’. Wat is literair lezen? Hoe kan het ontwikkeld worden? En hoe kunnen we die ontwikkeling meten en evalueren? Op deze vragen probeert de presentatie een antwoord te geven.